Klucz odpowiedzi:

1. Analiza wstępna Zasada zestawienia

   Oba teksty mówią o powstańczej przeszłości Polski. Oba teksty traktują o potrzebie pamiętania.

Informacje o Gloria victis

Rodzaj: epika.
Gatunek: nowela.
Epoka: pozytywizm.
Konwencja: realizm tendencyjny.
Cel powstania: oddać hołd powstańcom styczniowym.
Autorka należy do pokolenia postępowców, które uważało, że praca jest najlepszym sposobem na odzyskanie niepodległości. Sama była uwikłana w powstanie styczniowe ukrywaniem R. Traugutta.

Informacje o Mazowszu

Rodzaj: liryka.
Gatunek: poemat liryczny.
Epoka: współczesność, czas II wojny światowej.
Konwencja: katastrofizm, poetyka czasu Apokalipsy spełnionej.
Cel utworu: wymowa pacyfistyczna.
Autor tekstu należy do pokolenia Kolumbów, był jednym z najwybitniejszych poetów, zginął w czasie powstania warszawskiego.

2. Osoby mówiące we fragmencie Gloria victis Wiatr

   Kieruje nim ciekawość. Nie dysponuje wiedzą. Pozytywnie ocenia powstańców. Przejmuje się opisaną historią.

Dąb, brzoza, świerk, dzwonki liliowe, dzika róża

Świadkowie śmierci powstańców.
Są subiektywni.
Stają po stronie powstańców.
Opowiadają ich los pytającemu.

“Strumień czasu”

Ocenia zapomnienie, jako klęskę powstańców.

Wniosek cząstkowy

Osobami mówiącymi w noweli jest natura. Dzięki temu autorka subiektywnym ocenom powstania nadaje wymiar obiektywności i uniwersalności.

3. Osoby mówiące w Mazowszu

   Żołnierz walczący w czasie II wojny światowej. Jest pogodzony ze swoją śmiercią. Nie wierzy w zwycięstwo. Jest patriotą. Jest Polakiem. Pamięta przeszłość.

4. Obraz przeszłości we fragmencie Gloria victis

   Opis dotyczy miejsca wiele lat (blisko 50) po upadku powstania styczniowego. Zmarli to bohaterowie. Zmarli to odważni ludzie. Powstańcy to męczennicy. Powstańcy byli młodymi ludźmi. Powstańcy umierali w męczarniach. Zmarli są pochowani w masowej mogile. Powstańcy nie doczekali się szacunku po śmierci ze strony przeciwników. Powstańcy zostali przez oprawców skazani na zapomnienie. Powstańcy są samotni.

Wniosek cząstkowy

Obraz przeszłości jest subiektywny i ma na celu sakralizację i mitologizację powstańców. Dystans czasowy na to również pozwala.

5. Obraz przeszłości w Mazowszu

   Podmiot liryczny skraca dystans czasowy jaki go dzieli od przeszłości. Powstańcy są idealizowani. Ziemia polska, Mazowsze to mogiła dla wielu pokoleń Polaków.

Przeszłość kampanii napoleońskiej

Przeszłość to klęska uczestników kampanii napoleońskiej.

Przeszłość powstania listopadowego

Wyolbrzymianiu poddawana jest ich siła, młodość i męstwo.
Przeszłość to klęska powstańców listopadowych.

Przeszłość powstania styczniowego

Przeszłość to klęska powstańców styczniowych.
Przedstawieni zostali jako męczennicy - to romantyczna konwencja łączenia świeckiego patriotyzmu z religią.
Podmiot liryczny podkreśla również trud i cierpienie powstańców.

Przeszłość podmiotu lirycznego

Śmierć dotyka nie tylko żołnierzy, ale również kobiety i dzieci.
Ludzie umierają w męczarniach.
Zmarli są chowani w masowych mogiłach.
Powszechność śmierci.
Apokaliptyczne opisy zagłady.
Nagłość i niespodziewaność wojny.

Wniosek cząstkowy:

Piękny opis ułanów, powstańców listopadowych i powstańców styczniowych stanowi punkt wyjścia dla podmiotu lirycznego do pokazania fatalnego losu współczesnych mu Polaków w czasie Apokalipsy spełnionej. Wymowa utworu podkreśla bezsens dziejów, cykliczność śmierci młodych ludzi w walce i nieuchwytność sensu tej walki - niepodległej Polski. Podmiot liryczny podkreśla fatalną cykliczność historii.

6. Refleksja na temat pamięci we fragmencie Gloria victis

   Ludzie zapomnieli o powstaniu i powstańcach, zostały jednak wątłe ślady. Nikt nie odwiedza mogiły. Autorka jednak pisze o potrzebie pamiętania o poświęceniu powstańców. Pamięć o powstańcach nadaje sens ich poświęceniu i czyni ich zwycięzcami. Utwór ma optymistyczną wymowę - powstańcy nie zostaną zapomnieni.

7. Refleksja na temat pamięci w Mazowszu

   Pamięć o walczących przemija z czasem, a jednak podmiot liryczny pamięta o swoich poprzednikach mimo upływu czasu. Czas zaciera ślady, a pamięć o zmarłych przemija - tu ujawnia się pesymizm. Podmiot liryczny boi się zapomnienia, chce by o nim pamiętano - to jest jedyne jego pragnienie.

8. Wnioski - wypracowanie maturalne Wnioski pełne (4)

W obu wierszach mamy podobny obraz powstańców, wykreowany dzięki sakralizacji i mitologizacji. Podobny stosunek do powstańców również mają osoby mówiące w obu utworach. Oba utwory łączy również potrzeba pielęgnowania pamięci o poświęceniu zmarłych i niebezpieczeństwo zapomnienia. Różna jest jednak wymowa: u Orzeszkowej optymistyczna - ludzie będą pamiętać, u Baczyńskiego pesymistyczna - ludzie zapomną. Różne są także momenty wybrane do opisu, bo we fragmencie “Gloria victis” została przedstawiona mogiła, a w “Mazowszu” Polacy w trakcie walki i ponoszenia kolejnych klęsk. Oba teksty różnią się również kreacją osób mówiących: w noweli wypowiada się natura, co nadaje obiektywizmu dokonanej przez nią ocenie, a w utworze K.K. Baczyńskiego do głosu dochodzi żołnierz polski walczący w czasie II wojny światowej. Za sprawą podmiotu lirycznego pojawia się także straszna historia ludzi mordowanych w czasie Apokalipsy spełnionej, której okropność jest spotęgowana dzięki kontrastowi z idealnym obrazem poprzedników. Wnioski częściowe (2)

Wskazanie podobieństw lub różnic. Próba podsumowania (1)

Wskazanie jednego podobieństwa lub różnicy.