Zagrożenia czynnikami biologicznymi stanowią ważny problem, na który ostatnio zwraca się szczególną uwagę. Czynniki biologiczne występujące w środowisku są to żywe mikro i makroorganizmy oraz wytwarzane przez substancje chorobotwórcze, charakteryzujące się takim działaniem lub taką budową biochemiczną, która warunkuje ich działanie szkodliwe na organizm ludzki, co może być przyczyną różnego rodzaju chorób. Szkodliwe czynniki biologiczne obejmują drobnoustroje komórkowe, pasożyty wewnętrzne, jednostki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału genetycznego, które mogą być przyczyną zakażenia, alergii lub zatrucia. Wśród czynników biologicznych można wyróżnić następujące grupy: a) Mikroorganizmy pochodzenia zwierzęcego, roślinnego lub glebowego i wytwarzane przez nie substancje, które mogą być przyczyną chorób zakaźnych, alergicznych lub immunotoksycznych

• priony
• wirusy
• bakterie
• promieniowce
• grzyby pleśniowe b) Pasożyty wewnętrzne wywołujące choroby inwazyjne
• pierwotniaki
• robaki c) Stawonogi, które podczas prac magazynowych lub polowych mogą powodować choroby alergiczne, a w wyniku ukąszenia toksyczne zapalenie skóry lub wprowadzenie do organizmu chorobotwórczych drobnoustrojów
• owady
• kleszcze
• drobne roztocze d) Substancje pochodzenia roślinnego wywołujące choroby alergiczne i toksyczne e) Substancje pochodzenia zwierzęcego wywołujące choroby alergiczne

Gdzie można mieć kontakt z czynnikami biologicznymi? Ludzie spotykają się w pracy z :

a) Materiałami pochodzenia naturalnego lub materiałami organicznymi, jak gleba, glina, materiały roślinne. b) Substancjami pochodzenia zwierzęcego c) Żywnością. d) Pyłem organicznym. e) odpadami i ściekami. f) Krwią i innymi płynami ustrojowymi.

Czynniki biologiczne mogą być przenoszone:

• Drogą powietrzno – pyłową i powietrzno–kropelkową i mogą wnikać do organizmu człowieka przez układ oddechowy, nabłonek jamy nosowo–gardłowej i skórę.
• Przez krew i inne płyny ustrojowe.
• Drogą feralno–oralną
• Przez wektory.
• Poprzez bezpośredni kontakt przez skórę lub błony śluzowe.

Klasyfikacja szkodliwych czynników biologicznych: W zależności od możliwości wywoływania chorób u ludzi dzielą się na cztery grupy zagrożenia.

• Grupa I – oznacza praktycznie brak zagrożenia
• Grupa II - umiarkowane zagrożenie.
• Grupa III – poważne zagrożenie.
• Grupa IV – bardzo poważne zagrożenie, grożące śmiercią.

Czynniki biologiczne wywierają niekorzystny wpływ na organizm ludzki i mogą być przyczyną chorób zawodowych. Za chorobę zawodową uważa się chorobę wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanej dalej “narażeniem zawodowym”.

Choroby zawodowe wywoływane przez czynniki biologiczne:

a) Alergiczne:

• Astma oskrzelowa
• Zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych
• Ostre uogólnione reakcje alergiczne.
• Byssinoza.
• Alergiczny nieżyt nosa
• Zapalenie obrzękowe krtani o podłożu alergicznym

b) Zakaźne: Choroby skóry:

• Drożdżakowi zapalenie skóry rąk u osób pracujących w warunkach sprzyjających rozwojowi drożdżaków chorobotwórczych
• Grzybice skóry u osób styjakących się z materiałem biologicznym pochodzącym od zwierząt. Choroby układu wzrokowego:
• Epidemiczne wirusowe zapalenie spojówek lub rogówki Choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa:
• Wirusowe zapalenie wątroby
• Borelioza
• Gruźlica
• Bruceloza
• Pełzakowica
• Zimnica (Malaria)
• Inne choroby zakaźne lub pasożytnicze.

c) Rakotwórcze:

• Wirusy zapalenia wątroby B i C – rak pierwotny wątroby
• Alfatokszny (B1, B2, G1, G2)

Najbardziej narażeni na działanie czynników biologicznych są:

• Pracownicy ochrony zdrowia i laboratoriów – narażeni są głównie na czynniki zakaźne, a zwłaszcza na przenoszone przez krew wirusy pochodzenia ludzkiego, takie jak wirusy zapalenia wątroby oraz wirusy wywołujące AIDS.
• Pracownicy rolnictwa, leśnictwa, przemysłu rolno-spożywczego i drzewnego – narażeni są w czasie pracy na kontakt z pyłami organicznymi pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, zawierającymi duże stężenia drobnoustrojów.
• Pracownicy przemysłu biotechnologicznego – znane są przypadki zawodowych uczuleń na enzymy protolityczne bakterii stosowane do wyrobu środków piorących, na toksyny bakteryjne stosowane jako bioinsektycyd oraz na grzyby Aspergillus.
• Osoby pracujące w kontakcie z wodą – narażeni są na zakażenie bakteriami legionelozy, powodującymi zapalenie płuc i gorączkę, a także amebami powodującymi choroby centralnego układu nerwowego.
• Górnicy – narażeni są na wdychanie toksynotwórczych grzybów rozwijających się na drewnianych stemplach, a także na zakażenia normalnie nieszkodliwymi grzybami. Wdychany pył mineralny upośledza czynność płucnego układu odpornościowego.

Podstawowymi sposobami ograniczenia ryzyka narażenia na czynniki biologiczne w środowisku pracy:

• zapewnienie czystości i właściwych warunków sanitarnych
• niszczenie drobnoustrojów metodami chemicznymi i fizycznymi
• dezynfekcja pomieszczeń inwentarskich
• stosowanie skutecznej wentylacji oraz hermetyzacja procesów produkcji
• zapewnienie stałej opieki lekarskiej i badań profilaktycznych
• szczepienia ochronne