Polityka społeczna, rozumiana jako działalność państwa i organizacji pozarządowych (w przeciwieństwie do polityki społecznej jako dziedziny naukowej), służy rozwiązywaniu kwestii socjalnych. Ma zatem na celu kształtowanie warunków życia ludności oraz stosunków międzyludzkich, zwłaszcza w środowisku zamieszkania i pracy. Obowiązek prowadzenia przez władze państwowe polityki społecznej wynika z zapisów Konstytucji RP. W najbardziej ogólny sposób formułuje tę regułę art. 2, który stanowi, że Rzeczpospolita Polska jest państwem “urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”. Poszczególne przepisy ustawy zasadniczej konkretyzują ten zapis, nakładając na rząd obowiązki w takich dziedzinach jak ochrona zdrowia, stosunki pracy, edukacja, pomoc socjalna i innych. Polityka społeczna nie jest tylko i wyłącznie domeną jednego resortu, ale realizuje ją cały rząd, a także inne niż resorty pracy i zabezpieczenia społecznego, takie jak edukacji, kultury, rolnictwa, polityki regionalnej, sprawiedliwości, zdrowia. Zgodnie z podziałem kompetencji w ramach administracji rządowej, dokonanym przez ustawę o działach administracji rządowej z dn. 4 września 1997 r. (Dz. U. nr 82, poz. 928), minister pracy odpowiada tylko za pewną sferę polityki społecznej: dialog społeczny, rynek pracy, warunki pracy, wynagrodzenia w sferze budżetowej, pomoc społeczną, rehabilitację społeczną i zawodową osób niepełnosprawnych, ubezpieczenia społeczne, a także za sprawy kombatantów i osób represjonowanych oraz współpracę międzynarodową w wymienionych dziedzinach, w tym integrację europejską (obszary: swoboda przepływu osób oraz polityka społeczna i zatrudnienie). W polityce społecznej można wyróżnić kilka dziedzin, posiadających zróżnicowane uwarunkowania. Między innymi wspomnieć należy o polityce społecznej w zakresie zabezpieczenia społecznego, polityce ochrony zdrowia, polityce społecznej wobec problemów pracy, zatrudnienia i bezrobocia. Nie można również pominąć ujęcia polityki społecznej w odniesieniu do Unii Europejskiej, tym bardziej że Polska, jako bliska członkowska, też musi się dostosowywać do wymogów organizacji i w tej kwestii. W odniesieniu do polityki społecznej w zakresie zabezpieczenia społecznego stykamy się z bardzo obszernym działem, nie tylko jako nauki ale również jako praktyki społecznej. Pojawiają się bardzo zróżnicowane definicje zabezpieczenia społecznego, najbardziej jednak powszechne jest wytłumaczenie A.Rajkiewicza, który uznaje, że jest to system świadczeń, do których obywatele maja prawo lub z których mają możliwość korzystania na podstawie określonych przepisów. Dział ten stale się rozbudowuje, w takim tempie i kierunku, jak zmieniają się poglądy i rozumienie roli państwa i wspólnot międzynarodowych, społeczności terytorialnych na wspieranie obywateli pomocą w koniecznych do tego sytuacjach. Coraz powszechniejszym staje się przejmowanie w kręgach cywilizacji europejskiej przez państwo lub inne społeczności terytorialne szerszego zakresu zadań w dziedzinie udzielania pomocy w trudnych sytuacjach życiowych obywateli. Powodem takiego stanu rzeczy jest obiektywna potrzeba tego typu rozwiązań, która to ma swoje korzenie nie w niedawnych kryzysach, ale sięga nawet do kryzysu gospodarczego lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku, związane tez wydaje się być ze zwiększającym się poczuciem solidarności narodowej zwłaszcza w okresie drugiej wojny światowej, a także w rozwoju społecznej nauki Kościoła Katolickiego. Z aktów prawnych, w których idea zabezpieczenia społecznego znalazła odzwierciedlenie, najważniejsza jest Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948r oraz Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych. Natomiast lista Międzynarodowej Organizacji Pracy zawiera ryzyka socjalne, wśród których wymienia m.in. zagrożenia zdrowia, zagrożenie starością, zagrożenie trwałą niesprawnością, a najważniejsze w obecnej sytuacji naszego kraju wydaje się być zagrożenie bezrobociem. W związku z rozwojem cywilizacji i pojawiającymi się problemami, takimi jak powyżej wymienione, towarzyszy, a nawet jest elementem tego rozwoju, postęp w zakresie zabezpieczenia społecznego. Co więcej za tym idzie, to poszerza się odpowiedzialność państwa za tę sferę życia społecznego(następuje przesuwanie merytorycznych zadań oświatowych, opieki lekarskiej, z rodzin na wspólnoty społeczne, a w tym na państwo; pojawia się przecież pojęcie państwa opiekuńczego). Głównym celem zabezpieczenia społecznego jest oczywiście konieczność zagwarantowania bezpieczeństwa socjalnego. Działania podjęte w tym kierunku są nakierowane na zmniejszeniu ryzyka wystąpienia zagrożeń i kompensowaniu ich następstw, zaliczanych do wyżej wymienionych ryzyk. Zabezpieczenie obejmuje więc różnego rodzaju ubezpieczenia społeczne, świadczenia o charakterze zaopatrzeniowym, pomoc społeczną, ochronę zdrowia czy rehabilitację inwalidów. Dla polityki społecznej, najistotniejsze jest takie skonstruowanie zabezpieczenia społecznego, aby zachowana została godność człowieka, zwłaszcza starego i niepełnosprawnego oraz takie ich ukształtowanie w stosunku do wkładu danej osoby w pomyślność społeczeństwa i jego rozwój gospodarczy, by odpowiadały poczuciu sprawiedliwości. Z tytułu zabezpieczenia przewidziane są świadczenia, takie jak ubezpieczenia ( chorobowe, wypadkowe, emerytalne, od bezrobocia), pomoc społeczna, polegająca na wspieraniu ludzi w trudnych sytuacjach życiowych, w których nie są oni w stanie poradzić samodzielnie( realizacja tego zadania spoczywa na administracji rządowej i samorządowej, nieodłącznie jednak z organizacjami społecznymi, organizacjami charytatywnymi; pomoc obejmuje pomoc pieniężną, rzeczową i usługową). W celu realizacji zadań polityki społecznej zostały utworzone w Polsce ośrodki pomocy społecznej. Działają one w gminach, powołuje się w nich pracowników socjalnych. Pracownicy tacy mogą być zatrudniani w zakładach pracy, szpitalach, zakładach karnych.* Problematyka pracy i zatrudnienia jest częścią ogólniejszych problemów społecznych i ekonomicznych. Praca człowieka jest przedmiotem analizy wielu dyscyplin naukowych, m.in. polityki społecznej. Wśród wyrażających się ilościowo najbliżej tego problemu jest kwestia kształtowania się aktywności zawodowej ludności. Pojęcie to pozwala na ustalenie, jaka część społeczeństwa jest aktywna zawodowa. Jeśli chodzi o pracę, to jest rozpatrywana jako odrębna dziedzina stosunków społecznych, które to obejmują w gospodarce rynkowej relacje między pracownikami i pracodawcami oraz stosunki między państwem a pracodawcami i pracownikami. W stosunku do pierwszych relacji, to stanowią one podstawową sferę stosunków pracy i zatrudnienia. Wyodrębnia się w oparciu o podział zatrudnienia, sferę pracy najemnej i na własny rachunek. Dla rozważań istotne są rozważania nauki dotyczące pracowników fizycznych. Ponieważ proces transformacji gospodarki od systemu nakazowo rozdzielczego do systemu rynkowego zrodził nową sytuacje tej klasy, tj. ograniczenie zatrudnienia w przemyśle. Współcześnie, przemiany społeczno-gospodarcze w skali światowej, ograniczenie zapotrzebowania na pracę w organizacjach na skutek komputeryzacji, powodują wzrost znaczenia pracy umysłowej i grupy społecznej pracowników wszelkiego rodzaju usług. Praca powinna stwarzać warunki rozwoju osobowości każdego człowieka, umożliwiać poznanie i stosowanie zasad dobrej pracy, pozwalać na rozwijanie inicjatyw i wdrażanie nowych pomysłów, a także zaspokajać zmieniające się potrzeby ludzi. Społeczne systemy pracy oraz organizacje życia politycznego i społecznego powinny umożliwiać wszystkim członkom społeczeństwa uzyskiwanie pożądanego przez ludzi poczucia przynależności do określonej grupy i uznania w oczach jej członków.* Polityka społeczna rozpoznaje podstawowe prawidłowości, analizuje patologie, negatywne skutki nierównowagi pomiędzy podażą i popytem na pracę, zajmuje się tendencjami rozwoju w sferze społecznej i sygnalizuje narastające problemy. Jednak ujmuje ona tylko najbardziej ogólne problemy pracy i zatrudnienia, próbując wykorzystać dorobek innych dyscyplin naukowych. Polityka społeczna zajmuje się aspektami pracy i zatrudnienia, które są związane z potrzebami człowieka, tj. zajmuje się doradztwem dla młodzieży i rodziców w zakresie wyboru zawodu, w związku z optymalizacją wykorzystania zasobów siły roboczej. Następnie polityka formułuje wnioski pod adresem polityki ekonomicznej w sprawie pełniejszego wykorzystania zasobów pracy, pod adresem systemu kształcenia w sprawie struktury kształcenia. Polityka społeczna stwarza również podstawy do badań i zastosowań w zakresie zarządzania kadrami w ramach teorii zarządzania. W kwestii bezrobocia społeczna ocena dotyczy dwóch sytuacji, kiedy mamy do czynienia z poziomem dopuszczalnym ze względów społecznych oraz ponad dopuszczalną granicę. Problemem jest ustalenie dopuszczalnej granicy bezrobocia, a następnie działanie aby go nie przekroczyć. Ten bowiem poziom daje pracownikowi możliwość uzyskania pracy. W Polsce pracownik właściwie za swoją osobistą zdolność nie może uzyskać podstaw egzystencji. Zróżnicowanie form bezrobocia wskazuje, że każdym kraju, regionie różna jest przyczyna bezrobocia, w związku z tym inne będą wszędzie środki przeciwdziałania. W krajach uprzemysłowionych, przechodzących transformację systemu kumulują się różne czynniki, np. katastrofa gospodarcza wynikająca z załamania się rynku RWPG, zmiany strukturalne w związku z pojawieniem się systemu rynkowego. W Polsce jest to oczywiście kwestia społeczna. Rozwiązanie tego problemu jest przede wszystkim zadaniem polityki ekonomicznej , wynika z działania określonych mechanizmów gospodarki rynkowej i może być skutecznie ograniczone lub rozwiązane poprzez korektę niektórych instytucji rynku i przy pomocy instrumentów ekonomicznych. Do zadań realizowanych w kraju zaliczyć można tworzenie nowych miejsc pracy, ochronę prawną przed utratą pracy, świadczenia socjalne, utrzymywanie zagrożonych zakładów pracy. Natomiast polityka społeczna ingeruje w ramach ochrony jednostki przed utratą miejsca pracy, ochrona egzystencji osób pozbawionych pracy, pomoc w znalezieniu pracy. Świadczenia społeczne dla bezrobotnych w Polsce reguluje ustawa o zatrudnieniu. Powinny one zapewnić bezrobotnemu minimum życiowe, ale także powinny zachęcić do podjęcia pracy. Występuje proces racjonalizacji oparty o przesłanki społeczne i ekonomiczne, tzn. uwzględnia się różnice regionalne, wiekowe bezrobotnych. Z punktu widzenia polityki społecznej wobec ograniczenia bezrobocia konieczne jest założenie, że bezrobocie nie ma charakteru koniunkturalnego , ale jest cechą współczesnej gospodarki rynkowej. Kolejną swoistą dziedziną polityki społecznej jest polityka ochrony zdrowia. Jest to z jednej strony dziedzina samodzielna i bardzo obszerna, ale z drugiej – jest integralną częścią polityki społecznej. Istotną rolę odgrywa w rozpatrywaniu problemów zabezpieczenia społecznego. Polityka społeczna bowiem bada rzeczywistość w aspekcie realizacji w życiu społecznym podstawowych wartości związanych z godnością człowieka, jako że zdrowie należy do najważniejszych wartości człowieka jako osoby. Pojęcie polityki ochrony zdrowia jest jednak szersze od pojęcia polityki opieki lekarskiej. Pełna polityka ochrony obejmuje oddziaływanie na wszystkie czynniki bezpośrednie i pośrednie, mające wpływ na stan zdrowia człowieka, dlatego też przyjmuje się, że polityka ochrony zdrowia obejmuje politykę kształtowania kultury zdrowotnej, politykę ochrony środowiska naturalnego, politykę bezpieczeństwa pracy, politykę ochrony konsumenta przed szkodliwymi składnikami żywności. Cele społeczne polityki zdrowotnej dotyczą zapewnienia wszystkim równych szans rozwoju i ochrony zdrowia, zapobiegania chorobom, zgonom , niepełnosprawnościom oraz taką organizację leczenia z troską o chorego i poszanowaniem jego godności. Cele te w skali krajowej określa ustawa zasadnicza, natomiast na arenie międzynarodowej są to pakty praw człowieka i obywatela uchwalone przez ONZ. Głównym zagadnieniem społecznych aspektów polityki ochrony zdrowia jest zagadnienie społecznej dostępności do usług zdrowotnych i ich jakość. W Polsce zestawienia wskazują, że wydatki na ochronę zdrowia są 10-krotnie niższe, niż w krajach gospodarczo rozwiniętych. Do tego dochodzą ceny leków, które kształtują się na poziomie światowym, przy nieproporcjonalnie małych zarobkach. W modelowym ujęciu ochrony zdrowia wyróżnia się takie elementy, jak wolność i godność człowieka chorego, starego i biednego, opierające się na idei solidaryzmu społecznego. W Polsce obecne oczekiwania są nieracjonalnie wysokie, a możliwości wręcz na poziomie kryzysowym. W świadomości społecznej jednak leży przekonanie o takiej interwencji medycznej, która angażuje jak największe zasoby sprzętu specjalistycznego.

Wnioski i twierdzenia polityki społecznej, zarówno nauki jak i praktyki, opierają się na badaniach sfery realnej, więc poparte są badaniami warunków życia i pracy społeczeństwa oraz na analizie, obejmującej w skali światowej uwarunkowania i rozwiązania instytucjonalne, prawne i ekonomiczne. Dla polityki społecznej istotne są uwarunkowania, dotyczące zasad przyjętych przez organizacje międzynarodowe w formie paktów, kart i konwencji, a także związane z wnioskami z analizy przemian, które mają kluczowe znaczenie dla oznaczenia zadań polityki społecznej. Na podstawie kilkunastu dokumentów międzynarodowych postaram się przedstawić, jakie kierunki rozwoju w nich przyjęto. Na początku należy ustosunkować się do Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, która uważana jest za pierwszy międzynarodowy dokument, zawierający szeroki katalog społecznych i kulturalnych praw człowieka. Przyjęta została w roku 1948. W czasie prac nad deklaracja nie obyło się bez kontrowersji, dotyczących roli i pojęcia tego dokumentu, jak i zakres ujętych praw. Ostatecznie ustalono, że dokument nie będzie zawierał gwarancji i zobowiązań stron, które zapewnią ścisłe przestrzeganie i realizację podstawowych praw i wolności. Deklaracja przyjęła zbudowanie świata, w którym ludzie korzystać będą z wolności od lęku i niedostatku jako, najważniejszy cel dla ludzkości.