. Założenia filozoficzne epoki: rozróżnienie na świat ducha i materii; przeświadczenie, że warto poznać wyłącznie świat duchowy; świat materii stanowi opozycję świata duchowego; sposobem poznawania świata jest nie rozum, lecz wiara, czucie, intuicja, objawienie. Filozofia romantyzmu wyrosła ze zwątpienia w hasła oświeceniowe, ujmujące świat jako sprawnie funkcjonującą maszynę, której działaniem rządzą poznawalne rozumowo, niezmienne prawa - hasła obalone przez Wielką Rewolucję Francuską. Filozofowie romantyzmu proponowali odmienną wizję świata jako żyjącego i rozwijającego się organizmu. Immanuel Kant - głosił subiektywizm w postrzeganiu świata. Obraz świata zależy od poznającego go podmiotu. Do wrażeń zmysłowych bowiem człowiek dodaje wyobrażenia. Rozum ludzki tworzy pewne idee, przez które usiłuje uogólnić swe doświadczanie świata. W tym nurcie filozofii mają swe źródła dwa naczelne hasła sztuki romantycznej - idealizm i indywidualizm. Z nazwiskiem Kanta wiąże się także pojęcie z zakresu etyki – imperatyw kategoryczny- konieczność podporządkowania się jednostki temu, co jej zdaniem powinno stać się prawem powszechnym.

Jan Gottlieb Fichte - woli, czynowi, ideałowi przyznawał pierwszeństwo przed rzeczywistością i materią. Jego filozofia oscylowała w kierunku idealistycznej metafizyki. Za jedną z najważniejszych wartości uznawał wolność. Ogromne znaczenie przypisywał możliwościom jednostki (indywidualizm). Jej możliwości kreacyjne stawiał na równi z mocą Boga. Fryderyk Schlegl - zajął się rolą artysty w społeczeństwie, głosił ideę sztuki spontanicznej oraz koncepcję uniwersalnej poezji, zbliżającej się do religii. Tworzenie było dla niego aktem boskiej kreacji, w czasie której artysta wznosi się ponad rzeczywistość ziemską, odrzuca wszelkie normy i prawa, dominuje nad swym dziełem i odbiorcą. Wilhelm Schelling - wprowadził do filozofii pojęcie absolutu, czyli jedynego bytu. Część widzialnego bytu to przyroda, część niewidzialna - duch. Kładł nacisk na rolę ludzkiej wyobraźni, symbolu i mitu. Przyrodę pojmował jako twórczą siłę, mającą charakter duchowy. Sztukę traktował jako sposób poznania rzeczywistości, najwyższy ludzki twór. Artysta przestaje naśladować świat zewnętrzny, usiłuje dotrzeć do „ducha”, do nieskończoności (irracjonalizm, intuicjonizm). Głosił koncepcję miłości romantycznej jako uczucia, które ma wymiar kosmiczny - od miłości zmysłowej, miłości do kobiety poprzez więź z bliźnimi, z narodem sięga aż w sferę nieskończoności. Georg Wilhelm Fryderyk Hegel głosił, że byt, a więc i historia, to zjawiska intelektualne, które nieustannie się rozwijają. Rozwój ten ma charakter logiczny. Dzieje świata nie są mozaiką przypadkowych wydarzeń, lecz celowym wcielaniem się „ducha świata” w losy narodów, które powołane są do pełnienia swoich misji w dziejach. W sposób szczególny dziejowe posłannictwo pełnią jednostki wybitne. Filozofia romantyzmu (zwłaszcza niemieckiego) miała charakter metafizyczny i idealistyczny, odrzucała empiryzm oraz realizm Najważniejsze problemy literatury romantyzmu: przeszłość i przyszłość; Kult ruin i pamiątek przeszłości, bunt wobec teraźniejszości, dążenie do radykalnego przeobra żenia świata nawet przez krwawą rewolucję. nawiązanie do średniowiecza, Epoka najbliższa duchowi romantyzmu – średniowiecze, a także sarmandzki barok, pogańska Litwa, słowiańszczyzna przed chrześcijaństwem. nieskończoność, Romantyków pociąga świat tajemniczy, szukają drogi do zaświatów. Cechą religijności romantycznej jest łączenie elementów z różnych religii. irracjonalizm; Kult uczucia i fantazji, nieufność wobec rozumu, dystans wobec nauki, jednostka poza i prze społeczeństwem; Indywidualizm, egotyzm, skłócenie z otoczeniem, wybór samotnej ofiary, często konflikt z istniej ącymi normami społecznymi, ucieczka w marzenia.

naród – rozumiany jako duchowa wspólnota ustanowiona przez Boga. Polska. W myśleniu o historii punktem odniesienia jest Polska przeciwstawiona Zachodowi, często uwa żana za naród wybrany. Poezja; Poeta, wieszcz, duchowy przewodnik narodu, sam ustanawia granice swej sztuki; pejzaż romantyczny. Przyroda dzika, ponura pełna tajemnic, ożywienia symboliczna. budowa utworu; luźna kompozycja, fragmentaryczność, wieloznaczność, symbol.