Przełom wieku XV i XVI to początek „wielkich odkryć geograficznych” i zakładania koloni na nowo odkrytych terytoriach. Związku z tymi wydarzeniami Morze Bałtycki zaczęło odgrywać ważną rolę w transporcie morskim. Państwa znajdujące się przy wybrzeżach owego morza (głównie Szwecja, Polska, Dania i Rosja) zaczęły rywalizować między sobą aby uzyskać jak największą dominację nad tymi obszarami i czerpać zyski z ceł. Był to okres napiętej sytuacji politycznej i gospodarczej która doprowadziła do walki o Dominium Maris Baltici. Ramy chronologiczne mojej pracy są następujące: lata od 1556 (zostaje uwięziony arcybiskup Wilhelm stronnik Polski przez co dochodzi do interwencji zbrojnej Korony w państwie Kawalerów Mieczowych (1557) aby zmienić ich sojusz z Moskwą na sojusz z Polską) poprzez dwie wojny północne i wojny polsko-szwedzkie i wojnę o Inflanty, a także Wojnę trzydziestoletnią, aż po rok 1660 (zawarcie pokoju oliwskiego kończącego II wojnę północną tzw. potop szwedzki). Ramy terytorialne dotyczą następujących państw: Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego, tzw. I Rzeszę i Francję (podczas wojny trzydziestoletniej), Danię, Szwecję, Polskę i Litwę (później Rzeczypospolitą Obojga Narodów – od Unii lubelskiej 1569 roku ) i Carstwo Rosyjskie. Likwidacja państwa krzyżackiego w Prusach (1525r.) zmieniła układ sił w regionie Bałtyku. Na Inflantach pozostało słabe państwo zakonu kawalerów mieczowych, manewrując miedzy Litwą a pragnącą dostępu do morza Moskwą. Również Dania i Szwecja byłby zainteresowane opanowaniem Inflant. Sukces orientacji promorskiej w Inflantach skłonił Zygmunta Augusta w 1557roku mistrza inflanckiego do sojuszu z Litwą. W 1558 roku wojska moskiewskie zajęły Narwę, pierwszy rosyjski port bałtycki, a później wschodnią część Inflant. W 1560 roku Zygmunt utworzył, dla zniszczenia handlu Moskwy z Zachodem, tzw. żeglugi narewskiej, flotę kaprów, korsarzy działających z upoważnienia króla. Niebawem Dania opanowały wyspy w Zatoce Ryskiej, a Szwecja zajęła Estonię. Skłoniło to wielkiego mistrza – Gotarda Kettlera do zawarcia w 1561 roku w Wilnie umowy z Zygmuntem Augustem. Nastąpiła likwidacja zakonu, Kettler jako świecki władca (przyjął luteranizm) Kurlandii i Semigalii, a reszta Inflant miała być włączona do Litwy. W 1563 roku Iwan Groźny zdobył Połock, co zapoczątkowało siedmioletnią wojnę o Inflanty. Polska zawarła sojusz z Danią, a Moskwa zyskała poparcie Szwecji. Zygmunt August licząc na pomoc Prus Książęcych, poszerzył sukcesję lenna pruskiego an elektorską, brandenburską linię Hohenzollernów. W trakcie wojny nastąpiła zmiana sojuszy- w 1568 roku nowy władca Szwecji Jan III Waza, szwagier Zygmunta Augusta, sprzymierzył się z Polską. Duńczycy zaczęli niszczyć polską flotę kaperską. Również Gdańsk był przeciwny działaniu kaprów. W 1568 roku król powołał Komisję Morską( nadzór nad flotą kaperską). Gdańsk rozpoczął spór z królem , ale w 1570 roku zmuszony został do ustępstw i przyjęcia twardych warunków tzw. konstytucji Karnkowskiego. W tym samym roku w Szczecinie Dania i Szwecja zawarły pokój, zachowując swoje zdobycze. Spór o Inflanty nie został zakończony, a wraz ze śmiercią Zygmunta Augusta ( 1572r) upadły plany budowy królewskiej floty wojennej. W latach 1575-1577, korzystając z trwającego w Polskie okresu bezkrólewia i buntu Gdańska, Iwan IV Groźny opanował południowe Inflanty ( bez Rygi). W 1578 roku sejm uchwalił podatki na wojnę z Moskwą i zgodził się na powołanie piechoty wybranieckiej. Stefan Batory zawarł sojusz ze Szwecja i w 1579 roku rozpoczął wojnę; nie planowano ataku na Inflanty, lecz „odcięcie” tego obszaru od Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. Pierwsza wyprawa zakończyła się zdobyciem Płocka, rok później wojska Batorego Zdobyły Wielkie Łuki. W 1581 roku trzecia wyprawa dotarła do Pskowa, nad jezioro Pejpus. Miasta nie zdobyto, ale dzięki pośrednictwu papieża zawarto w 1582 w Jamie Zapolskim dziesięcioletni rozejm. Rzeczypospolita odzyskała większość Inflant ( Dania i Szwecja zachowały stan z 1570 roku), oddała ziemie ruskie i pozbawiła Moskwę dostępu do Bałtyku. Profesor Zbigniew Wójcik klęskę Rosji podsumowuje w następujący sposób: „nie tylko pogorszyła jej położenie międzynarodowe, ale i sytuację wewnętrzną. Osłabiony i zniszczony wojną oraz polityką opriczniny kraj znalazł się na progu ciężkiego kryzysu gospodarczego i politycznego. Tak przedstawiał się ostateczny bilans rządów Iwana Groźnego.”Zwycięska wojna była sukcesem, ale kosztownym. Polska zrezygnowała z przyłączenia Prus Książęcych, budowy floty wojennej i pogodziła się z samodzielną pozycją Gdańska. Wybór Zygmunta III na króla Polski stworzył możliwości bliższych związków pomiędzy Szwecja a Rzeczypospolitą. Oba kraje mogły współpracować w rejonie Bałtyku: Szwedom zależało na osłabieniu Danii, a Polska nie chciała dopuścić Rosji na teren Inflant; możliwy był rozwój wymiany handlowej. Istniało jednak wiele różnic utrudniających współpracę obydwu krajów. Luterańska sceptycznie patrzyła na kraj zdominowany przez katolików. W 1592 roku Zygmunt III odziedziczył po śmieci ojca tron Szwecji. Polsko- szwedzka unia nie trwał długo. Jak pisze profesor Andrzej Wyczański, król Zygmunt III udał się w 1598 roku do Szwecji. Zajęto Sztokholm i Kalmar, ale po porządkowych sukcesach wojska królewskie 5 października poniosły klęskę, a w toku bitwy Zygmunt III dostał się do niewoli. Sejm zdetronizował Zygmunta III, a na tron wyniósł Karola Sudermańskiego. Profesor Wyczański te wydarzenia podsumowuje następująco: „Ten rozpad unii pero nalanej polsko- szwedzkiej stał się źródłem wieloletnich konfliktów, których dalszym celem stało się ustanowienie szwedzkiej dominacji w rejonie Bałtyku. Wkroczenie wojsk szwedzkich do Inflant zapoczątkowało dwudziestoletnie zmagania o te ziemie . W 1600roku Szwedzi oblegli Rygę i dopiero po roku nieliczne wojska litewskie zaczęły odnosić sukcesy. W następnych latach hetman polny litewski, Jan Karol Chodkiewicz zdobył środkową część Inflant . Jesienią 1605 roku Karol IX Sudermański na czele kilkunastotysięcznej armii obległ Rygę. W bitwie po Kircholmem atak polskiej ciężkiej husarii dowodzonej przez Chodkiewicza rozbił Szwedów nie pozwolił na trwały sukces. W 1611 roku walki przerwano: Rzeczypospolita (zachowała większą część Inflant) zaangażowała się w walki z Moskwą, a Szwecja z Danią. W 1611 roku Szwedzi wznowili działania wojenne, zajmując dwa porty na Zatoką Ryską. Kolejny atak króla Gustawa Adolfa nastąpił latem 1621 roku podczas wojny polsko-tureckiej. Szwedzi opanowali Rygę i część Kurlandii. Rok później zawarto rozejm w Mitawie, odzyskanej przez wojska litewskie. Szwedzi zatrzymali Rygę i znaczną część Inflant. Latem 1625 roku Gustaw Adolf opanował z 20-tysięcznąarmią całe Inflanty, wkroczył na tereny Prus Książęcych i rozpoczął wojnę i ujście Wisły. Wojna z Polską była elementem szerszego panu opanowania przez Szwecję Bałtyku. Stała się też pośrednio elementem trwającej w Niemczech wojny trzydziestoletniej: osłabienie Polski współpracowującej z Habsburgami wzmocniło obóz protestancki. W 1626 roku Szwedzi opanowali Księstwo Pruskie I Prusy Królewski, z wyjątkiem Gdańska, Królewca i Płocka. W kolejnym Roku zmagań doszło do bitwy morskiej pod Oliwą. Sukces floty polskiej umożliwił odblokowanie Gdańska, nadal jednak Szwedzi przeważali w polu. Dopiero w 1629 roku Polacy wspomagani przez wojska cesarskie zaczęli wypierać Szwedów znad Wisły. Hetman Stanisław Koniecpolski w bitwie pod Trzciną rozbił wojska przeciwnika. W wyniku pośrednictwa Francji, zainteresowanej udziałem Gustawa Adolfa w wojnie z Niemczech, zawarto rozejm w Altmarku. Był on dla Polski nie korzystny: Szwedzi zatrzymali większą część Inflant z Rygą ( część południowo- wschodnia wróciła do Polskie), posiadane porty bałtyckie, a z handlu gdańskiego mieli pobierać 3,5% wartości ceł wywozowych. Wojna o ujście Wisły pokazała słabość Rzeczypospolitej, która nie potrafią skutecznie obronić regionu niezbędnego dla zachowania samodzielności gospodarczej. Latem 1655 roku nowy władca Szwecji, Karol X Gustaw zerwał rozejm z 1635 roku i wszczął wojnę z Rzeczpospolitą. Liczył na łatwe zwycięstwo ( Polska toczyła długotrwałe walki z Moskwą i Kozakami) i opanowanie nadmorskiej części państwa polsko-litewskiego. Wojska szwedzkie uderzyły z Pomorza na Wielkopolskę i z Inflant. W ciągu trzech miesięcy Szwedzi, nie napotykając skutecznego oporu, dotarli do Podkarpacia. Broniący Krakowa Stefan Czarniecki skapitulował, większość wojsk koronnych przeszła na stronę wroga. Jan Kazimierz opuścił królestwo i udał się na Śląsk. Ogólne poruszenie wywołało oblężenie Jasne Góry przez Szwedów. Pod koniec grudnia hetmani koronni odstapili Karola Gustawa i zawiązali konfederację w Tyszowcach. Walki ze Szwedami przybrały formę wojny podjazdowej, w której wybitną rolę odgrywał Stefan Czarniecki. W styczniu 1655 roku Karol Gustaw zakończył zdobywanie Prus Królewskich. Zawarcie rozejmu z Moskwą, która rozpoczęła walki ze Szwedami, poprawiło położenie Polski. Karol Gustaw zorientował się, że sam nie utrzyma polskiej zdobyczy. Wówczas w grudniu 1656 roku w Radnot wystąpiono z planami rozbiorowymi Rzeczypospolitej, między: Szwecję, Brandenburgię, Kozaków, Siedmiogród, Radziwiłł miał otrzymać województwo nowogródzkie. Rok 1657 przyniósł zdecydowaną zmianę sytuacji. Na początku roku wojska siedmiogrodzkie wtargnęły w głąb Polski. To skłoniło Habsburgów do pomocy do udzielenia Polsce pomocy. Przystąpienie do wojny Austrii, Danii i odstąpienie od sojuszu Brandenburgi, zmusiło Karola Gustawa do opuszczenia ziem Korony. W 1660 roku rozpoczęły się rokowania polsko-szwedzkie. 3 maja w Oliwie podpisano pokój. Jan Kazimierz zrzekł się pretensji do tronu szwedzkiego, Szwedzi obiecali zwrócić zagrabione archiwa i biblioteki oraz przestrzegać wolności handlu na Bałtyku. Potwierdzono granicę z 1635 roku, przy Polsce pozostał jedynie południowa część Inflant. Jak twierdzi profesor Wójcik wynik drugiej wojny północnej był niekorzystny dla Szwecji. Drobne zdobycze terytorialne kosztem Dani nie mogą przysłonić fakty, że Szwedom nie udało się stworzyć nadbałtyckiego imperium. „Dlatego wynik wojny północnej w porównaniu z wynikiem wojny trzydziestoletniej należy uznać za cofnięcie się Szwecji z pozycji mocarstwowej”. Jak można zauważ panowanie nad Bałtykiem dawało szereg korzyści. Władza nad tymi terytoriami dawała wzrost pozycji danego państwa na arenie między narodowej. W pierwszych okresach głównie dominowała Szwecja, jednak jej pozycja została załamana na rzecz Rosji i Brandenburgi. Władza nad Bałtykiem przynosiła również korzyści ekonomiczne i polityczne – np. zyski z ceł (początkowo Rzeczpospolita czerpała zyski z handlu zbożem Rosji). Miedzy innymi dla tych korzyści państwa nadbałtyckie, dążyły do dominacji nad Morzem Bałtyckim.