Mity greckie to zbiór niezwykłych opowieści o bogach i bohaterach starożytnej Grecji, ale nie tylko. To także głęboka wiedza o życiu, myśleniu, wyobrażeniach, tęsknotach, nadziejach, wierzeniach i rytuałach niegdysiejszych ludów. Trudno bez tych fantastycznych opowieści byłoby zrozumieć naszą tradycję, głęboko zakorzenioną w kulturze śródziemnomorskiej. Dzięki wielkim pisarzom starożytności, Homerowi i Ezopowi, zostały wprowadzone do naszej kultury motywy i wątki, bez których trudno byłoby sobie wyobrazić naszą współczesną literaturę, język, muzykę, plastykę, kino czy teatr. Na co dzień słyszymy takie pojęcia, jak „syzyfowe prace”, „męki Tantala”, „puszka Pandory” czy „pięta Achillesa”, mające nie tylko znaczenie dosłowne, ale także przenośne. I waśnie to znaczenie nadaje im charakter ponadczasowy, aktualny przez kolejne lata, a nawet tysiąclecia.

Bogowie greccy to po prostu doskonali, nieśmiertelni i przede wszystkim piękni bohaterowie. W ich charakterach można z łatwością dostrzec, że kochają i nienawidzą, cierpią i cieszą się, są podstępni – dokładnie tak jak my.

Dzeus – bóg bogów, kiedy opanowywał go gniew, ciskał piorunami. Przeżywał też wiele romansów, np. z Alkmeną. Jego żona, Hera, miała więc powody do zazdrości, nie mogąc w żaden sposób ukarać Zeusa, mściła się na ludziach, np. na Heraklesie. My też w podobny sposób wyrażamy nasze emocje i sposób postępowania.

Miłość w mitach odgrywa bardzo ważną rolę, ponieważ jest jednym z najpiękniejszych doznań ludzkich. Czyż nie cudownie opisana jest miłość Erosa i Psyche czy też Orfeusza do Eurydyki? W mitach występuje również miłość matczyna – gdyby nie Demeter, nie byłoby symbolicznych czterech pór roku.

Wszyscy dobrze znamy opowieść o tytanie – bohaterze, który stworzył człowieka na podobieństwo bogów. To właśnie Prometeusz wykazał ogromną bezinteresowność poświęcając się dla ludzi. Bogowie ukarali go i dlatego teraz używamy określenia prometeizm, gdy mówimy o ludziach szlachetnych, którzy poświęcają się na rzecz innych, cierpiących.

Również Syzyf pozostał w pamięci do dziś. Uważam, że Stefan Żeromski bardzo trafnie nazwał usiłowania rusyfikatorów w sprawie polskiej syzyfową pracą. Syzyfową pracę można również zinterpretować jako trud życia, który wszyscy musimy udźwignąć.

Dedal i Ikar pokazali nam, jak ważna w życiu każdego z nas jest wolność, dla której człowiek jest zdolny do wszelkich poświęceń. Marzeniem każdego z nas jest wzbicie się w powietrze, oni tego dokonali i za to ich podziwiamy. Możemy również brać przykład z Dedala, był on człowiekiem praktycznym, kochał swego syna, patrzył na świat oczami realisty. Można by rzec, że wszystkie marzenia człowieka znalazły swoje odzwierciedlenie w mitach.

Uważam, że bohaterowie greccy dostarczają nam wiary w siebie i w to co dobre, pomagają przejść przez trud życia. Jestem pełen podziwu, że starożytni Grecy tak dobrze znali cechy człowieka, umieli je zaobserwować i nazwać. To, co oni dostrzegli tak dawno temu, nadal jest prawdą, bo czyż współcześni ludzie nie kochają, czyż nie cierpią? Tyle wieków minęło, a my nie zmieniliśmy się, drzemie w nas kultura europejska, a szczególnie grecka.

Mit ma charakter metaforyczny i symboliczny, dlatego niesie bogate treści uniwersalne chętnie wykorzystywane przez autorów dzieł różnych epok. Od najdawniejszych czasów inspiracją i niewyczerpanym źródłem tematów dla literatury była właśnie mitologia. Pisarze we wszystkich właściwie epokach literackich nawiązywali do dziedzictwa antyku.

Mitologia grecka to podstawa literatury klasycznej. Pisarze epoki renesansu i oświecenia programowo odwoływali się do starożytności, więc także do mitów. Twórcy z innych okresów również nie stronili od porównań, metafor, motywów zaczerpniętych z mitologii. Mówi się, że mity greckie są znakami naszej kultury.

Bohaterowie mitów greckich: Prometeusz, Syzyf, Ikar, Orfeusz, Apollon… to postacie, wokół których narosła bogata tradycja literacka i symbolika. Literatura europejska ( w tym polska) wykorzystała różnorodne motywy wzbogacające epikę, lirykę i dramat. Prometeusz pojawia się w poemacie Cypriana Kamila Norwida Promethidion, w dramacie S. Wyspiańskiego Noc listopadowa. Symbolika przedstawiona w micie o Syzyfie została wykorzystana przez Stefana Żeromskiego w powieści nam wszystkim znanej, pt. Syzyfowe prace. Natomiast mityczny Ikar pojawia się w wierszu Tadeusza Różewicza Prawa i obowiązki, S. Grochowiaka Oto Ikar, Ernesta Brylla Wciąż o Ikarach głoszą. Apollo stał się inspiracją dla Jana Kochanowskiego w dziełach, tj. Muza, Sobie śpiewam a muzom, K.I. Gałczyńskiego Hymn do Apollona i jeszcze wielu, wielu innych pisarzy. Przez wiele lat natchnieniem dla nich stawali się również inni bohaterowie, np. Niobe, Persefona, Narcyz, Odyseusz. Każdy z nich prezentuje inną symbolikę: piękna, mądrości, rozwagi, poświecenia. Dlatego też są to niepodważalne argumenty, przemawiające za słusznością stwierdzenia o ponadczasowym charakterze mitów. Będą one jeszcze przez wieki inspirować artystów.

Wątki mityczne pojawiają się również w sztukach plastycznych, czego przykładem jest dzieło Bachus i Ariadna Tycjana i znane nam obrazy: Sandro Botticelliego Narodziny Wenus oraz Petera Brueghel’a Upadek Ikara. Odnajdujemy je w także w dramacie i współczesnym teatrze.

Wspaniałe postacie, uniwersalne problemy etyczno-moralne, a także wielkie czyny i emocje sprawiały, że mity zaczęły pojawiać się również w muzyce. Jedną z pierwszych oper wykorzystującą mity greckie była opera Claudio Monteverdiego-Orfeusz, wystawiona w 1607r. Kazimierz Serocki stworzył kantatę symfoniczną pt. Niobe, Igor Strawiński Król Edyp i balet Orfeusz. Dzisiaj również powstają dzieła opierające się na przesłaniach, jakie niesie nam mitologia grecka.

Wielu sławnych kompozytorów, piosenkarzy i zespołów pełnymi garściami czerpało i czerpie nadal tematy do swoich utworów z greckiej mitologii. Słynni artyści (bardziej może znani starszemu pokoleniu), tacy jak: Anna German (Tańczące Eurydyki, Bal u Posejdona), Marek Grechuta (Muza Pomyślności, Ikar), Edyta Geppert (Prawdziwa historia Odyseusza) wykonali wiele czołowych utworów ściśle nawiązujących do antycznych opowieści.

Mity w kulturze pełnią funkcję opowieści moralizatorskich o ponadczasowym przesłaniu. Ale nie tylko, bo przede wszystkim we współczesnych czasach są one inspiracją dla artystów, filozofów i historyków. Do kultury wniosły szereg przeróżnych pojęć, aforyzmów i metafor. Przedstawiają one postawy aktualne do dziś. Takim klasycznym przesłaniem jest wizerunek zbrodniarza, cierpienie dla idei, nieustanna wędrówka czy też zapatrzenie w siebie samego. Gdyby nie było mitów greckich, nie powstałyby wielkie dzieła, takie jak Iliada, poeci nie stworzyliby pięknych wierszy o tematyce mitycznej, zabrakłoby wielu obrazów inspirowanych mitami, a także wielu pięknych tekstów piosenek, oper, symfonii itp.

Można by sądzić, że symboliczne przesłanie mitów w czasach postępu techniki, dużo większej znajomości świata, straci na wartości. A jednak nie. Ukryte w mitach prawdy i motywy są aktualne do dziś. Czas mitów zatem się nie skończył. Powstają one na naszych oczach i nadal przemieniają symbolicznie obraz świata. Wielu znanych autorów chętnie podejmuje zagadkową i zagmatwaną mityczną tematykę. Poza literaturą i sztuką mity mają też inne wykorzystanie. Wraz z rozwojem kina i telewizji ludzie zapragnęli ujrzeć historię na własne oczy. Dlatego też wiele mitycznych opowieści zostało przeniesionych na srebrny ekran.

Przedstawione przeze mnie przykłady dzieł czerpały tylko niektóre motywy z antyku, inne były kontynuacją antycznych gatunków. Te przykładowe nawiązania i inspiracje nie wyczerpują wszystkich zapożyczeń, reinterpretacji nowego odczytania mitycznych opowieści czy nadania im nowego sensu, ale zawsze głębokiego, o niewątpliwym walorze ogólnoludzkim, uniwersalnym, ponadczasowym. Głównie dlatego, że przejawiają się w nich wzorce postaw i zachowań. Znajduje w nich wyraz wiele problemów nurtujących człowieka od stuleci. Mity fascynowały i nadal fascynują, inspirują . Śmiało można powiedzieć, że literatura światowa wiele by straciła, gdyby dokonania i kunszt antycznych twórców zostały zapomniane na zawsze. Dziedzictwo antyku stało się fundamentem rozwoju naszej obecnej kultury. Bez tego bylibyśmy znacznie ubożsi. Nie znalibyśmy czasów starożytnych, ich piękna i wyjątkowości. Znaczenie mitów dla następnych pokoleń i epok podkreśla wypowiedź Tomasz Manna: „Istota mitu polega na wiecznym powracaniu, pozaczasowości, wiecznej teraźniejszości.” Stąd nieprzerwana ich aktualność. Bez mitologii greckiej dorobek kulturalny świata byłby dużo uboższy.

Z całym przekonaniem mogę stwierdzić, że mity posiadają ponadczasowy charakter, gdyż od zawsze były źródłem natchnienia, inicjatywy twórczej, bogactwa wyobraźni i wrażliwego umysłu. Posiadają uniwersalne wartości, symbolikę, piękno i bogactwo treści. Służą i jeszcze przez wieki służyć będą człowiekowi, bez względu na przynależność narodową, religijną, czy kulturową.