Trójpodział władzy, a władza sądownicza Epoka Oświecenia, nazywana również „czasem rozumu” była nie tylko okresem wielkich odkryć w dziedzinie nauk ścisłych, lecz także etapem przełomowym w sposobie myślenia o państwie, społeczeństwie i władzy. Właśnie w tym okresie powstało największe dzieło francuskiego myśliciela Karola Ludwika Monteskiusza - traktat filozoficzny o państwie oraz władzy i sposobie jej sprawowania. Autor opisał w nim państwo - jego zdaniem - idealne, gdzie władza nie jest sprawowana przez jedną osobę czy stan, ale przez trzy niezależne od siebie instytucje władzy, kontrolujące nawzajem swoje poczynania i współpracujące dla dobra państwa. Tą teorię nazywamy dziś trójpodziałem władzy. Miała ona nie dopuścić do skupienia władzy w rękach jednej osoby - jak to się stało w absolutystycznej Francji Ludwika XIV. Ponieważ taki człowiek stałby się nieuchronnie tyranem, nieszanującym prawa i przywileje innych ludzi. Właśnie na zasadzie opozycji Monteskiusz zaproponował w idealnym państwie podzielenie władzy według trzech głównych funkcji jakie jej przyznawały. W ten sposób wyodrębnił władzę ustawodawczą, której celem miało być stanowienie nowych oraz zmiana starych praw - na ogół reprezentowaną przez parlament. Następnie władzę wykonawczą, która miała za zadanie wprowadzać uchwalane prawa w życie na ogół reprezentowana w państwie przez monarchę/króla oraz władzę sądowniczą, której celem było sprawowanie funkcji kontrolnej nad władzą ustawodawczą i wykonawczą oraz pilnowania przestrzegania obowiązującego prawa przez obywateli danego państwa, a jeśli zajdzie taka potrzeba karania ich za złamanie obowiązującego prawa. Tak więc władza sądownicza reprezentowana przez sądy i trybunały, w myśli monteskiuszowskiego trójpodziału władzy miała sprawować funkcję kontrolną nad władzą ustawodawczą i wykonawczą. Sposób organizacji władzy sądowniczej w Polsce Współcześnie w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej mamy następujący zapis o podziale władzy: Ustrój Rzeczpospolitej Polski opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej. (Art 10 ust 1 Konstytucji RP) Znaczy to, że w Polsce mamy do czynienia z monteskiuszowskim trójpodziałem władzy, która ma się równoważyć i wzajemnie kontrolować. Znajduje to potwierdzenie w rozdziałach IV, V i VIII gdzie kolejno wymienione są kompetencje kolejnych władz oraz ich skład. Pomińmy jednak władzę ustawodawczą oraz wykonawczą i przejdźmy do władzy sądowniczej opisanej w VIII rozdziale. Możemy w nim przeczytać m.in., że: Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz. (Art 173) Sądy i Trybunały wydają wyroki w imieniu Rzeczpospolitej Polskiej. (Art 174) Jest to potwierdzenie odrębności władzy sądowniczej od dwóch innych władz i jednocześnie uznanie jej funkcji kontrolnej w Polsce. Dalej czytamy jak dzieli się władza sądownicza. Wymiar sprawiedliwości w Rzeczpospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe. (Art 175 ust 1) Trybunały jako część władzy sądowniczej Nie zapominajmy, że nie same sądy tworzą w Polsce władzę sądowniczą. Tworzą je też Trybunały, powołane do życia na mocy Konstytucji RP są to: Trybunał Konstytucyjny pełniący rolę tzw. „sądu nad prawami” ma pilnować zgodności ustaw, aktów prawnych i rozporządzeń z Konstytucją RP oraz niektórymi umowami międzynarodowymi. Według art. 188 Konstytucji RP orzeka w sprawach: zgodności ustaw i umów między narodowych z Konstytucją, zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami między narodowymi, których ratyfikacja wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami, zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych, skargi konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust.1. Trybunał Konstytucyjny składa się z 15, wybieranych na okres 9 lat, całkowicie niezależnych sędziów. Stanowi on jedną z formalnych gwarancji istnienia państwa prawa. Trybunał Stanu jest to organ sądowy, który rozstrzyga w sprawach konstytucyjnej odpowiedzialności osób sprawujących najwyższe funkcje państwowe. Bada sprawy dotyczące łamania Konstytucji i praw oraz przestępstw popełnianych przez Prezydenta RP, członków rządu, prezesa Najwyższej Izby Kontroli, prezesa Narodowego Banku Polskiego, szefów centralnych organów administracji i wyższych urzędników państwowych. Trybunał Stanu ma prawo usunąć osobę ze stanowiska publicznego, zakazać ubiegania się o wyższe stanowiska państwowe, pozbawić prawa do głosowania i kandydowania w wyborach, odebrać medale, dystynkcje i tytuły honorowe, a w sprawach karnych nakładać kary przewidziane przez kodeks karny. Skład Trybunału Stanu jest ustalany na pierwszym posiedzeniu Sejmu i kończy się wraz z jego kadencją. Jego szefem jest Prezes Sądu Najwyższego. Jego dwóch zastępców i 16 członków jest wybieranych spoza posłów na Sejm. Członkowie Trybunału Stanu muszą mieć polskie obywatelstwo, nie mogą być karani ani pozbawieni praw publicznych, ani też zatrudnieni w administracji państwowej.