Każda z minionych epok charakteryzuje się własnymi ideami, filozofiami czy prądami. Wraz z różnymi wydarzeniami na świecie kształtowane są nowe poglądy, wzorce i modele zachowań, które są przewodnikiem dla ludzi, żyjących w danym okresie. Są one również wyznacznikiem dzielącym bohaterów na postaci pozytywne, które to prezentują postawy godne naśladowania i są wzorami dla innych oraz negatywne, czyli postaci, które swoim postępowaniem budzą w nas odrazę i niechęć, ponieważ dbają tylko o dobro własne i nie żyją zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami moralnymi w danych epokach. Każdy poszukuje czegoś, na czym będzie mógł się wzorować, szukając własnej drogi. Poprzez powieść tendencyjną, autorka przekazała pozytywistyczne hasła epoki. Występuje w niej uproszczona fabuła, w której postacie zostały wyraźnie podzielone na negatywne i pozytywne. Narracja w tym utworze jest prowadzona w trzeciej osobie, a narrator jest obiektywny. Pisarka propagowała pracę u podstaw, pracę organiczną, asymilację żydów, czy równouprawnienie. Hasła pozytywistów były odzwierciedlane w formie schematu życia bohaterów. Postacie dobre, czyli realizujące założenia pozytywistów, osiągają szczęście. Postacie złe, czyli odrzucające idee epoki, skazane były na niesprzyjający los. W załączonym fragmencie przedstawiono pozytywistyczne wzorce i antywzorce opisane w utworze. Doskonale uwypuklone zostały również różnice pomiędzy bohaterami. Zauważyć je można w rozmowie, która odbyła się we dworku w Korczynie między Zygmuntem Korczyńskim a Teofilem Różycem. Obaj wywodzą się z arystokracji, toteż nie mają oporów w rozmowach i dobrze czują się w swym towarzystwie. Mężczyźni rozprawiają o urokach krajobrazów zachodnioeuropejskich oraz nudnej, ale urokliwej okolicy dworku. Konwersacja ta odbyła się podczas uroczystości urodzin Pani Emilii Korczyńskiej, matki Witolda- jak co roku, do Korczyna z tej okazji przyjeżdża wielu gości i krewnych, a uroczystość ta zawsze obchodzona jest z wielkim dostojeństwem i klasą. Do rozmowy panów dołącza „młodziutki, dwudziestoletni chłopak, w którym na pierwszy rzut oka można było poznać studenta.”- syn gospodyni, Witold, który również jest reprezentantem szlachty.On również jest jednym z młodych pozytywistów polskich, którzy realizowali hasła takie jak „praca organiczna” czy „praca u podstaw”. Kocha on życie na wsi, przyjaźni się z chłopami. Chciałby, by Różyc na swej ziemi wykonał kilka reform i jest przekonany, że hrabia coś planuje. Jednak ku jemu zdziwieniu, arystokrata nawet nie pomyślał o jakichkolwiek zmianach. Młody student uważa, że Różyc powinien dawać przykład, wyruszać z inicjatywą i zmieniać sytuację we wsi, która jego zdaniem jest zła. Nie rozumie swych rozmówców, których nie obchodzi ich ojczyzna. Natomiast hrabia zafascynowany jest zagranicą, zachwala tamtejsze strony, wspomina swe podróże. To tam przeżył swe najpiękniejsze chwile, poznał wspaniałych ludzi i zostawił nam najlepsze wspomnienia. W młodości używał życia, trwonił swój majątek, ale nadal jest właścicielem majątku Wołowszczyzna i mieszka w pałacyku. Nie widzi w swym życiu sensu. Jest samolubem i egoistą, uważa się za lepszego nawet od swych szlacheckich przyjaciół, wszystkich wokół traktuje z pobłażaniem, a czasem lekceważąco. Zygmunt Korczyński kieruje się podobnymi wartościami jak Różyc, jest egoistą nastawionym na korzystanie z życia, lubił wygodne życie. Tak samo przebywał poza granicami kraju. Stał się kosmopolitą pogardliwie odnoszącym się do ojczystego kraju i jego problemów. Nie przywiązywał on wagi do narodowej pamięci o bohaterach walczących i ginących za ojczyznę. Nie cenił pracy, chciał sprzedać majątek i wyjechać. Obaj panowie zachwalają inne kraje, popierają nawzajem swe racje.W utworze „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej głównym założeniem była praca, która stanowiła najwyższą wartość, wyznaczała cele życia, była drogą do osiągnięcia szczęścia przez ludzi. Prawdziwym heroizmem w tej powieści nie jest walka w powstaniu, lecz następująca już po nim praca. To ona mówi, czy człowiek jest dobrym Polakiem. Postaci w powieści dzielimy na pozytywne, które realizują się poprzez pracę, są dobre, szczęśliwe, obdarzone zdrowiem i urodą, pracując dają wyraz postawy patriotycznej oraz negatywne, które nie widzą celu w życiu, są nieszczęśliwe, brakuje im zdrowia, radości życia, nie potrafią się angażować, źle wpływają na otoczenie. Orzeszkowa dzieli ludzi na negatywnych, kosmopolitów, rozkochanych w światowym życiu towarzyskim, niedostrzegających piękna przyrody. Są to także ludzie obojętni wobec narodowej tradycji i historii (np. Różyc i Zygmunt). Autorka bardziej ceni za to ludzi o niższej pozycji społecznej (np. Bohatyrowicze), którzy kochają przyrodę, kultywują pamięć o przodkach i bohaterach powstania oraz żyją z pracy własnych rąk. Stawia ona na wzór proste wiejskie życie w harmonii z naturą, dające człowiekowi wszystko, czego mu trzeba. Cywilizację i miejską kulturę ukazuje natomiast jako zepsutą i pustą. Praca w powieści Elizy Orzeszkowej urosła do rangi czynnika, który jest miernikiem wartości bohaterów. Bohaterowie, którzy cenią pracę i dzięki niej przyczyniają się do wspólnego dobra, są zdecydowanie pozytywni i wzbudzają sympatię czytelników. „Nad Niemnem” w pełni oddaje poglądy epoki pozytywizmu i jest swoistym hymnem na cześć człowieka pracy.