STAN KLĘSKI ŻYWIOŁOWEJ

Stan klęski żywiołowej może być wprowadzony dla zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia. 
Klęska żywiołowa oznacza katastrofę naturalną lub awarię techniczną, których skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach albo środowisku na znacznych obszarach, a pomoc i ochrona mogą być skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków we współdziałaniu różnych organów i instytucji oraz specjalistycznych służb i formacji działających pod jednolitym kierownictwem. 
Stan klęski żywiołowej może być wprowadzony na obszarze, na którym wystąpiła klęska żywiołowa, a także na obszarze, na którym wystąpiły lub mogą wystąpić skutki tej klęski.
Stan ten wprowadza się na czas oznaczony, niezbędny dla zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia, nie dłuższy jednak niż 30 dni.
Organem uprawnionym do wprowadzenia stanu klęski żywiołowej jest Rada Ministrów – z inicjatywy własnej lub na wniosek wojewody.
W czasie stanu klęski żywiołowej działaniami prowadzonymi w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia kierują:
1) wójt (burmistrz, prezydent miasta) – jeśli stan klęski żywiołowej wprowadzono tylko na obszarze gminy;
2) starosta – jeżeli stan klęski żywiołowej wprowadzono na obszarze więcej niż jednej gminy wchodzącej w skład powiatu;
3) wojewoda - jeżeli stan klęski żywiołowej wprowadzono na obszarze więcej niż jednego powiatu wchodzącego w skład województwa;
4) minister właściwy do spraw wewnętrznych lub inny minister,  do którego zakresu działania należy zapobieganie skutkom danej klęski żywiołowej, a w przypadku wątpliwości co do właściwości właściwego ministra – minister wyznaczony przez prezesa Rady Ministrów – jeżeli stan klęski żywiołowej wprowadzono na obszarze więcej niż jednego województwa. 

Kierujący działaniami w czasie stanu klęski żywiołowej mają szczególne uprawnienia, zapewniając pełną koordynację wszystkich służb uczestniczących w procesie zapobiegania skutkom klęski lub ich usunięcia.

1. ustawa wprowadza hierarchiczne podporządkowanie poszczególnych organów kierowania. Zatem wójt (burmistrz, prezydent) podlega staroście, starosta – wojewodzie, wojewoda – właściwemu ministrowi upoważnionemu do kierowania działaniami w państwie.
2. Każdy terenowy organ kierowania jest uprawniony do wydawania poleceń podległym im służbom, inspektorom i strażom oraz innym jednostkom organizacyjnym, a także jednostkom skierowanym czasowo do ich dyspozycji do działań na obszarze gminy, powiatu lub województwa.
3. W przypadku niezdolności do kierowania lub niewłaściwego kierowania organ nadrzędny jest upoważniony do wyznaczenia swojego pełnomocnika.
4. Jako zasadę przyjęto, że jednostki wojskowe wydzielone do działań na obszarze województwa podlegają wojewodzie wykonują określone przez niego zadania, pozostając w dalszym ciągu pod dowództwem przełożonych służbowych.
5. Kierujący zobowiązani są do wzajemnego współdziałania i wzajemnego przekazywania informacji w zakresie zapobiegania skutkom klęsk żywiołowych lub ich usunięcia.
6. Kierujący mają obowiązek współpracy ze społecznymi organizacjami ratowniczymi, charytatywnymi, stowarzyszeniami, fundacjami oraz innymi podmiotami działającymi na obszarze ich odpowiedzialności, a na wniosek lub za zgodą tych podmiotów koordynują ich działalność.

Zakres ograniczeń wolności i praw człowieka. Ograniczenia wolności i praw człowieka w stanach nadzwyczajnych stosuje się do osób fizycznych zamieszkałych lub czasowo przebywających na obszarze, na którym został wprowadzony stan nadzwyczajny, oraz do osób prawnych i jednostek organizacyjnych mniemających osobowości prawnej, mających siedzibę lub prowadzących działalność na tym obszarze. W czasie stanu klęski żywiołowej ograniczenia te mogą polegać na: • Zawieszeniu działalności określonych przedsiębiorstw; • Nakazie lub zakazie prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju; • Nakazu pracodawcy oddelegowania pracowników do dyspozycji organu kierującego działaniami prowadzonymi w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia; • Całkowitej lub częściowej reglamentacji zaopatrzenia w określonego rodzaju artykuły; • Obowiązku poddania się badaniom lekarskim, leczeniu, szczepieniom ochronnym oraz stosowaniu innych środków profilaktycznych i zabiegów niezbędnych do zwalczania chorób zakaźnych oraz skutków skażeń chemicznych i promieniotwórczych; • Obowiązku poddania się kwarantannie; • Obowiązku stosowania środków zapewniających ochronę środowiska oraz środków lub zabiegów niezbędnych do zwalczania chorób zakaźnych zwierząt; • Obowiązku opróżnienia lub zabezpieczenia lokali mieszkalnych bądź innych pomieszczeń; • Dokonaniu przymusowych rozbiórek i wyburzeń budynków lub innych obiektów budowlanych albo ich części; • Nakazie ewakuacji w ustalonym czasie z określonych miejsc, obszarów i obiektów; nakazie lub zakazie przebywania w określonych miejscach i obiektach oraz • na określonych obszarach; zakazie organizowania lub przeprowadzania imprez masowych; • nakazie lub zakazie określonego sposobu przemieszczania się; • wykorzystaniu, bez zgody właściciela lub innej osoby uprawnionej, nieruchomości i rzeczy ruchomych; • zakazie prowadzenia strajku w odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach; • ograniczeniu lub odstąpieniu od określonych zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, jednakże niepowodującym bezpośredniego narażenia życia lub zdrowia pracownika.

W zakładach pracy, które otrzymały nakaz prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju, mogą być nałożone ograniczenia polegające na:

1. zmianie systemu, wymiaru i rozkładu czasu pracy, w tym wydłużeniu okresu rozliczeniowego do dwunastu miesięcy, na zasadach określonych w Kodeksie pracy,

2. obowiązku pracy w niedziele, święta i dni wolne od pracy wynikające z rozkładu czasu pracy w pięciodniowym tygodniu pracy, w tym wydłużeniu okresu rozliczeniowego do dwunastu miesięcy, na zasadach określonych w Kodeksie pracy,

3. powierzeniu pracownikowi wykonywania pracy innego rodzaju niż wynikający z nawiązanego stosunku pracy; w takim przypadku pracownik zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia, obliczonego według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego.

   Jeżeli siły i środki, którymi dysponuje wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta lub wojewoda albo pełnomocnik, są niewystarczające, można wprowadzić obowiązek świadczeń osobistych i rzeczowych polegających na:

4. udzielaniu pierwszej pomocy osobom, które uległy nieszczęśliwym wypadkom,

5. czynnym udziale w działaniu ratowniczym lub wykonywaniu innych zadań wyznaczonych przez kierującego akcją ratowniczą,

6. wykonywaniu określonych prac,

7. oddaniu do używania posiadanych nieruchomości lub rzeczy ruchomych,

8. udostępnieniu pomieszczeń osobom ewakuowanym,

9. użytkowaniu nieruchomości w określony sposób lub w określonym zakresie,

10. przyjęciu na przechowanie i pilnowaniu mienia osób poszkodowanych lub ewakuowanych,

11. zabezpieczeniu zagrożonych zwierząt, a w szczególności dostarczaniu paszy i schronienia,

12. zabezpieczeniu zagrożonych roślin lub nasion,

13. pełnieniu wart,

14. zabezpieczeniu własnych źródeł wody pitnej i środków spożywczych przed ich zanieczyszczeniem, skażeniem lub zakażeniem, a także udostępnianiu ich dla potrzeb osób ewakuowanych lub poszkodowanych, w sposób wskazany przez organ nakładający świadczenie,

15. zabezpieczeniu zagrożonych dóbr kultury.

    W celu usprawnienia przemieszczania się środków transportowych niezbędnych dla prowadzenia działań ratowniczych mogą być wprowadzone ograniczenia w transporcie drogowym, kolejowym i lotniczym oraz w ruchu jednostek pływających na śródlądowych drogach wodnych, morskich wodach wewnętrznych i morzu terytorialnym.

    Dla zapewnienia łączności na potrzeby działań ratowniczych mogą być wprowadzone ograniczenia w wykonywaniu pocztowych usług o charakterze powszechnym lub usług kurierskich.

    Ponadto przepisy zobowiązują redaktorów naczelnych dzienników oraz nadawców programów radiowych do niezwłocznego publikowania lub zamieszczania komunikatorów organów kierujących działaniami zapobiegawczymi i ratowniczymi.