Stanisław August Poniatowski (1732-1798), ostatni król Polski 1764-1795, syn Stanisława Poniatowskiego, kasztelana krakowskiego, i Konstancji z Czartoryskich. Starannie wykształcony, w młodości wiele podróżował po krajach Europy Zachodniej. Podczas pobytu w Anglii zapoznał się z systemem rządów parlamentarnych. 1764 jako kandydat Familii, przy zdecydowanym poparciu cesarzowej Katarzyny II, wybrany na króla Polski.

Stanisław August Poniatowski realizację swego planu politycznego opierał głównie na współpracy z Rosją. O ile ulegał mocarstwu w sprawach zewnętrznych, o tyle w działaniach wewnętrznych starał się, na ile to możliwe, zachować niezależność. Współpraca z caratem miała umożliwić przeprowadzenie niezbędnych reform państwa, a także trwale zmniejszyć wpływy magnaterii na losy kraju. Zapobiegała także agresji ze strony wciąż rosnących w siłę Prus, które gdyby nie opór Rosji zaanektowałyby zachodnie rejony Rzeczpospolitej. Błędem w tak objętej taktyce było przekonanie o trwałości przymierza z Rosją Katarzyny II i jej akceptacją na dokonujące się w kraju przemiany.

W ciągu pierwszych dwóch lat panowania Poniatowskiego udało się otworzyć mennicę państwową (1765). Król przeprowadził także lustrację królewszczyzn, dzięki którym udało się uzyskać środki na nową podwyższoną kwartę. Zmiany następowały w wojskowości – dążono do ograniczenia roli hetmanów, powiększono wojskowy budżet, wprowadzono nowe regulaminy dla piechoty i dragonów, podniesiono poziom dyscypliny i wykształcenia wojskowego. W 1765 roku otworzono Szkołę Rycerską (Korpus Kadetów) kształcąca przyszłe wojskowe elity. Założono także pierwsze czasopismo - „Monitor” - poświęcone sprawom społeczno-politycznym, redagowane przez Franciszka Bohomolca (1765). Coraz większą rolę odgrywała „konfederacja króla z ministrami” - rada spełniająca funkcje rady ministrów. Reformy przeprowadzane w państwie niepokoiły państwa ościenne, którym zależało na słabości Rzeczpospolitej. Szczególnie przeciwny jakimkolwiek zmianom był król Prus – Fryderyk II. Głównym punktem zapalnym była sprawa cła generalnego, którego zniesienia żądał władca pruski. W 1765 roku rozpoczął ściąganie cła z towarów wiślanych w Kwidzynie. Konflikt rozstrzygnęła Rosja nakazując likwidację zarówno pruskiej komory kwidzyńskiej, jak i polskiego cła generalnego. Oprócz sąsiadów reformom przeciwni byli magnaci, w których to głównie zmiany dotykały.

1772 nastąpił I rozbiór Polski, a król pod naciskiem O.M. Stackelberga 1773 powołał sejm (sejmy rozbiorowe), który zatwierdził traktaty rozbiorowe. W czasie trwania sejmu królowi udało się powołać Radę Nieustającą i Komisję Edukacji Narodowej.

Sprawując rządy w państwie o ograniczonej suwerenności Stanisław August dążył do rozwoju gospodarczego i kulturalnego kraju. Popierał manufaktury, założył liczne wytwórnie fajansów, wyrobów marmurowych i broni, z jego inicjatywy przebudowano zamek królewski, wzniesiono zespół pałacowy w Łazienkach. Był mecenasem nauki, literatury i sztuki.

Największym sukcesem dążeń reformatorskich króla stało się uchwalenie podczas Sejmu Czteroletniego w 1791 Konstytucji 3 Maja. 1792 po wkroczeniu wojsk rosyjskich do Polski Stanisław August przystąpił do konfederacji targowickiej, mając nadzieję na uratowanie państwa i części reform. Przyłączenie się do targowiczan zostało ocenione negatywnie przez społeczeństwo i przyniosło królowi miano “zdrajcy narodu”.

W czasie powstania 1794 odsunięty od władzy, sprzyjał powstańcom mimo braku wiary w końcowy sukces. Po upadku powstania, w styczniu 1795 wywieziony do Grodna, mimo nalegań rosyjskich abdykował dopiero w listopadzie 1795. Zmarł w Petersburgu. Obecnie jego prochy spoczywają w krypcie katedry Św. Jana w Warszawie.