Wypracowania
Mirosław Korolko, Andrzej Frycz Modrzewski. Humanista, pisarz,
Mirosław Korolko, Andrzej Frycz Modrzewski. Humanista, pisarz, Warszawa 1978. Wstęp. reprezentował klasyczny typ pisarstwa humanistycznego, opartego na zretoryzowanej prozie literackiej, która we współczesnej świadomości estetycznej niewiele ma wspólnego z literatu-rą. literatura piękna czy piśmiennictwo nieliterackie? cała niemal literatura renesansowa, w języku polskim i w języku łacińskim, była zretoryzowa-na, przesycona teorią retoryczną jako poetyką normatywną. sztuka retoryki była wówczas nie tylko ukoronowaniem humanistycznego wykształcenia, zwłaszcza na szczeblu akademickim, ale należała również do podstawowych środków wy-chowania obywatelskiego, politycznego i społecznego.
Mikołaj Rej, Pisma wierszem (wybór)
Mikołaj Rej, Pisma wierszem (wybór), oprac. Julian Krzyżanowski, BN I 151, 1954. WSTĘP Człowiek i pisarz. 1543 r. – pamiętny rok: przełom zachodzący w ówczesnym życiu polskim. Ukazały się dzieła polskie i łacińskie (drukiem), do których należą: praca M. Kopernika „O obrotach sfer niebieskich”. zmarł młodo Klemens Janicius (zdolny poeta, chłop z pochodzenia), nie doczekawszy się wyjścia drukiem poematu przeznaczonego na wesele królewskie. publicyści łacińscy: Andrzej Frycz Modrzewski i Stanisław Orzechowski („Turcyka”, „Rzeczpospolita Polska”, „Wierny poddany”.
Janusz Pelc, Jan Kochanowski. Szczyt renesansu w literaturze polskiej
Janusz Pelc, Jan Kochanowski. Szczyt renesansu w literaturze polskiej, Warszawa 1980. CZĘŚĆ I. ZARYS BIOGRAFII. Młodość, studia i podróże. ur. ok. 1530 r., zm. 22,08,1584 r., rodzice Piotr (45 lat) i Anna (23 lata), liczne rodzeństwo: 6 braci i 4 siostry + 2 z pierwszego małżeństwa ojca, dwaj bracia zostali pisarzami. od 1544 r. na Akademii Krakowskiej, 1547 r. śmierć ojca, opuszczenie Akademii bez żadnego stopnia naukowego, 1540-50 drugi nurt renesansowy na Akademii (greka, łacina, hebrajski, zagadnienia społeczne i polityczne, liczne dysputy nauczycieli…), „Mowy" Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Rej.
Jan Kochanowski, Satyr albo Dziki mąż
Jan Kochanowski, Satyr albo Dziki mąż, [w:] tenże, Dzieła polskie, oprac. Julian Krzyżanowski, t.1, Warszawa 1976. dedykacja dla Zygmunta Augusta – autor nie posiada darów godnych króla, lecz prosi, by ten przyjął to dzieło jako wyraz wdzięczności. wierszowana przedmowa. Satyr ucieka z wycinanych lasów (ludzie zaczęli zarabiać na handlu), wspomina o wspaniałej przeszłości, kiedy wszyscy byli jednakowo biedni i skłonni walczyć za ojczyznę. kiedyś największym bogactwem była sława, a nie złoto i pieniądze.
Jan Kochanowski, Psałterz Dawidów
Jan Kochanowski, Psałterz Dawidów, oprac. Jerzy Ziomek, BN I 174, 1960. WSTĘP pierwsze wydanie „Psałterza” 08,10,1579 r. – przywilej Batorego zakazujący przedruku dzieł Kochanowskiego bez jego zgody. okoliczności powstania nieznane dokładnie: powstawał stopniowo i obok innych utwórów oraz przez artystę dojrzałego. „Psałterz” w ciągu wieków. psalm – nazwa zapożyczona z greckiego psalmoi, w hebrajskim tehilim, hymn, pieśń poch-walna. księga hymnów w oryginale hebrajskim znajduje się w grupie tzw. „Pism” obok Przypowieści, Księgi Hioba, Pieśni nad pieśniami, Księgi Rut, Trenów Jeremiasza, Księgi Eklezjastes, Es-ter, Daniela… grupa „Pism”, najbliższa literacko, wplyw na wyobraźnięartysty, odróżniana od grupy „Prawa” („Pięcioksiąg Mojżesza”).
Jan Kochanowski, Pieśni
Jan Kochanowski, Pieśni, oprac. Ludwika Szczerbicka-Ślęk, BN I 100, 1997. WSTĘP najwybitniejsze miejsce zajmuje liryka. pierwszy zbiór liryków poeta wydał w 1579 r. „Psałterz Dawidów”, potem 1580 r. „Treny” i „Ly-ricorum libellus” („Książeczka liryków”), 1584 „Fraszki” oraz „Elegiarium libri IV, euisdem Fori-coenia sivi epigrammatum libellus” („Elegii ksiąg czworo tudzież Foricoenia albo książeczka epigramatów"). pieśni wyszły dwa lata po śmierci Kochanowskiego – w 1586 r. „Pieśni księgi dwoje” (księga I – 25 pieśni, II – 24, pieśni nie objęte numeracją „Świętojańska”, „Czego chcesz…”, „O śmierci Jana Tarnowskiego” i „Pamiątka Janowi Baptyście, hrabi na Tęczynie”.
Jan Kochanowski, Odprawa posłów greckich
Jan Kochanowski, Odprawa posłów greckich, oprac. Tadeusz Ulewicz, wyd. 12 przejrzane i zm., BN I 3, 1974. WSTĘP Kultura dramatyczna epoki renesansu. pochwała pisarza czeskiego pierwszej połowy XVI w., Mikołaja Konacza, raczej przesadzona. głównym i najważniejszym ośrodkiem w Polsce za czasów Zygmunta Starego był Kraków – centrum życia kulturalnego i naukowego, środowisko literatów, uczonych, wydawców, druka-rzy, Akademia Krakowska oraz dwór Zygmunta i Bony, zainteresowanie teatrem i dramatem, łacińskie spektakle odgrywane przez żaków.
Jan Kochanowski, Fraszki
Jan Kochanowski, Fraszki, oprac. Janusz Pelc, wyd. 2 zm., BN I 163, 1998. WSTĘP Kultura obyczajowo-towarzyska i umysłowa w epoce odrodzenia. 1584 r. Kochanowski wydał w Krakowie „Fraszki”. wszechstronne zainteresowanie człowiekiem i sprawami ludzkimi. Giovanni Pico della Mirandoli „O godności człowieczej oracji”: „Umieściłem cię pośrodku świata, abyś tym łatwiej mógł obserwować wszystko, co się w świecie dzieje” – tak według niego Bóg miał powiedzieć do pierwszego człowieka. duża rola dworów i uniwersytetów, także miast i ośrodków podmiejskich.
Andrzej Frycz Modrzewski, Wybór pism
Andrzej Frycz Modrzewski, Wybór pism, oprac. Waldemar Voise, BN I 229, 1977. WSTĘP Zmienne losy doktryny. Jean Bodin, francuski myśliciel polityczny, potępiał Frycza za to, że chciał równych praw dla wszystkich obywateli i bronił warstw upośledzonych. Hiszpan, Piotr Rojzjusz i Andrzej Ciesielski – popierali Frycza. Stanisław Hozjusz i Stanisław Orzechowski – przeciwko niemu. wydania „O poprawie…” w Bazylei przez Oporyna: 1554 i 1559 r. przekład na niemiecki przez Wolfganga Wissenburga – 1557 r.
Erazm z Rotterdamu, Pochwała Głupoty oraz Skarga Pokoju
Erazm z Rotterdamu, Pochwała Głupoty oraz Skarga Pokoju, [w:] tenże, Wybór pism, przeł. Maria Cytowska, Edwin Jędrkiewicz, Mieczysław Mejor, oprac. Maria Cytowska, BN II 231, 1992. WSTĘP Erazm z Rotterdamu i jego twórczość. epoka Erazma: koniec XV w. i początek XVI w.: upadek Konstantynopola 1453 r., odkrycie Ameryki 1492 r., upadek Grenady 1492 r., monarchia absolutna i tzw. święty urząd nadzoru-jący prawomyślność poddanych – inkwizycja, walki w Italii (współzawodnictwo Habsburgów i Walezjuszy), groźba najazdu tureckiego, poczta, druk, rozwój techniki (górnictwo i produkcja tekstylna) i miast, intensyfikacja rolnictwa, wysoki rozwój gospodarczy Niderlandów (wpływ begardów), „devotio moderna”.