Wypracowania
Ignacy Krasicki, Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki
[b]Ignacy Krasicki, Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki, oprac. Mieczysław Klimowicz, wyd. 7 zm., BN I 41, 1975. [/b] WSTĘP I. Narodziny powieści w Europie. XVIII wiek, opozycja do późnobarokowego romansu, bohaterem przeciętny człowiek, w kon-flikcie z otoczeniem, motywacja losu bohatera indywidualna, uzasadnienie psychologiczne, szerokie tło społeczne. belles lettres – nowe formy, głownie prozaiczne, romanse, nowele, opowiadania historyczne, gatunki publicystyczne (esej, felieton, artykuł, reportaż). „powieść” XIX wieku, romans, przypadki, awantury, historia. Francois Fenelon „Telemaque” 1677, prozaiczne dzieje Telemacha.
Stanisław Staszic, Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego do dzisiejszego stanu Rzeczypospolitej Polski przystosowane
[b]Stanisław Staszic, Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego do dzisiejszego stanu Rzeczypospolitej Polski przystosowane, oprac. Stefan Czarnowski, BN I 90, 1951. (Edukacja, Polska) [/b] WSTĘP I. Charakter ogólny dzieła. najmniej w „Uwagach” mowy o czynach i zasługach wielkiego męża stanu z okresu 3 pierw-szych królów elekcyjnych – Jana Zamoyskiego. książka ta to przede wszystkim program wszechstronny działania praktycznego w zamierzonym celu: ratunku Rzeczypospolitej. zagadnieniem naczelnym jest samodzielność Polski. Jak ją odzyskać / utrzymać?
Jan Jakub Rousseau, Nowa Heloiza
[b]Jan Jakub Rousseau, Nowa Heloiza, przeł. i oprac. Ewa Rzadkowska, BN II 136, 1962.[/b] WSTĘP I. Jan Jakub Rousseau przed napisaniem „Nowej Heloizy”. „Nowa Heloiza”: druk 1761 r., praca nad nią 1756-1758 w zaciszu Ermitage, niedaleko Montmorency. Rousseau 44 lata, mistrz paradoksu, po raz pierwszy sięga po powieść. pragnienie wiedzy obudziło się w nim w Chambery (rozmowy z uczonym lekarzem pani de Warens). pobyt w Charmettes, przyjaźń z encyklopedystami, praktyka dyplomatyczna w Wenecji.
Wolter, Powiastki filozoficzne
[b]Wolter, Powiastki filozoficzne, przeł. i wstęp Tadeusz Żeleński (Boy), Kraków 2003.[/b] TAK TOCZY SIĘ ŚWIATEK. Widzenie Babuka. (1746) Ituriel – geniusz opiekujący się światem – przybywa do Scyty Babuka, czy należy tylko ukarać, czy zniszczyć Persepolis , Babuk ma być obserwatorem – został obdarzony zdrowym rozsądkiem i darem budzenia ufności. Babuk spotyka wojsko: żołnierz nie wie, o co walczy zastanawia się nad zmianą opcji: Hinsdusi dają o 0,5 drach-my więcej niż Persowie.
Franciszek Dionizy Kniaźnin, Wybór poezji
[b]Franciszek Dionizy Kniaźnin, Wybór poezji, oprac. Wacław Borowy, BN I 129, 1948[/b]. WSTĘP I. Życie Kniaźnina. białoruska szlachta, ur. 04,10,1750 r., w dzieciństwie zmarli jego ojciec i rodzeństwo, bardzo kochał matkę; kolegium jezuickie, nowicjat, zapał do łaciny, 1773 r. Naruszewicz wydaje zbiór „Horacjusza Pieśni przekładania różnych”, m.in. Kniaźnina; nauczyciel w niższych klasach ko-legium warszawskim, 1773 r. rozwiązanie zakonu, rozbiór Polski – utrata stron rodzinnych (Witebszczyzna), praca w Bibliotece Załuskich, przyjaźń z Zabłockim, mecenat Adama Kazi-mierza Czartoryskiego, sztuki dla teatru Czartoryskiej; „duża skłonność do wesołości”, „wielka wrażliwość i pociąg do melancholii”, patriotyzm, nieszczęśliwa miłość (być może do Marii, córki Czartoryskiego), rozbiory, 1796 r.
Franciszek Karpiński, Poezje wybrane
[b]Franciszek Karpiński, Poezje wybrane, oprac. Tomasz Chachulski, wyd. 2 zm., BN I 89, 1997. [/b] WSTĘP I. Biografia i autobiografia. ur. 04,10,1741 r. w Hołoskowie, na Pokuciu, Rozalia ze Spendowskich + Jędrzej. 1750-1758 nauka w kolegium jezuickim, młodzieńcza miłość do Marianny Brösell, córki kapi-tana wojsk saskich; Karpiński skłonił ją do wyjścia za mąż za bogatego szlachcica z okolicy (sam był biedny i nie chciał, żeby im było ciężko); pamięć o „swojej Justynie” zachował do końca życia.
Ignacy Krasicki, Satyry cz. I
Ignacy Krasicki, Satyry cz. I, [w:] tenże, Satyry i listy, oprac. Zbigniew Goliński, wstęp Józef Tomasz Pokrzywniak, wyd. 2 zm., BN I 169, 1958. WSTĘP I. „Bez cudzej szkody”. satyry cz. I – 1779 r. bez nazwisk (zgodnie z Naruszewiczem i Dmochowskim) kierowany motywacjami etycznymi, doktryna specyficzna dla Polski. utożsamiał satyrę (walczy z ogólnymi zachowaniami) z paszkwilem (wymierzony w zachowania konkretne) – z punktu widzenia etyki nie ma różnicy między nimi (jest tylko etetyczna).
Julian Ursyn Niemcewicz, „Powrót posła. Komedia w trzech aktach”
Julian Ursyn Niemcewicz, „Powrót posła. Komedia w trzech aktach” oraz wybór bajek politycznych, oprac. Zdzisław Skwarczyński, wyd. 9, BN I 4, 1981. WSTĘP I. Młodość i szkoła życia w magnackiej służbie. Narodziny „Powrotu posła”. utwór najprawdopodobniej zaczęty został w początkach października, przed powziętą ostate-cznie 18,10,1790 r. uchwałą o przedłużeniu sejmu, przypisek Niemcewicza na końcu głosi: „Zakończono dnia 07,11,1790 r. w Warszawie „, wydany 09,11,1790 r. Dzieciństwo Niemcewicza. ur. 16,02,1758 r. w Stokach nad Bugiem, najstarszy z piętnaściorga dzieci Jadwigi z Sucho-dolskich i Marcelego, podczaszego mielnickiego.
Ignacy Krasicki, Bajki
Ignacy Krasicki, Bajki, oprac. Zbigniew Goliński, BN I 220, 1975. WSTĘP I. Sytuacja bajki w literaturze oświecenia. gatunek ogólnie uznany i szeroko rozpowszechniony. Konarski – wykorzystanie bajki (dydaktyzm) w zreformowanym szkolnictwie. bajka jako wypowiedź parenetyczna i pouczająca, perswazyjna i umoralniająca; celem bajki było wychowywanie i pouczanie bez urażania. rodowód bajki – wschodni. droga czytelniczego odbioru bajki: od elitarnego odbiorcy do ludu, ostatecznie dla dzieci. II. Krasicki o bajce. w „Myszeidzie”: „Źle czyni, który gardzi przypowieści”.
Jonatan Swift, Podróże Gulliwera
Jonatan Swift, Podróże Gulliwera przekład anonima z roku 1784, z oryginałem porównał, uwspółcześnił i wstępem poprzedził Jan Kott, Warszawa 1956. I. Wstęp. (cytaty) najważniejsze książki angielskiego oświecenia: „Robinson Cruzoe” Daniela Defoe 1719 i „PG” Swifta 1726, społeczne dzieje Anglii sprzed rewolucji przemysłowej XVIII, Wolter dał trzeci ob-raz współczesnej Anglii, która była dla niego krajem tolerancji religijnej i rozumnych kwakrów, ojczyzną Locke’a i Newtona, rozkwitu nauk ścisłych i filozofii racjonalistycznej. Swift natomiast napisał w PG: „W królestwie Tribnia (Britain)m przez krajowców Langden (En-gland) zwanym, gdzie przez długi czas bawiłem, lud składa się po większej części z denuncjan-tów, świadków, szpiegów, oskarżycieli i przysięgających, jako też innych płatnych służalców mi-nistrów i ich zastępców”; w Anglii po pokoju w Ultrechcie władzę objęli wigowie i utrzymali ją przez lat blisko 50.